Pješačka staza
Muo - Prčanj - Gornji Stoliv

​Stara pješačka staza Muo – Prčanj – Gornji Stoliv za koju se smatra da je bila aktivna i tokom srednjeg vijeka, povezivala je stara  naselja u brdu sa naseljima duž obale mora kada priobalni put još nije postojao. Njene mnogobrojne pristupne staze koje se stepenicama i kosim kaldrmisanim rampama uspinju od mora, vode najčešće do župnih crkava u brdu. Najznačajniji ogranci ovih staza su: staza od naselja Muo do Crkve Sv. Kuzme i Damjana, staza od naselja Prčanj na lokalitetu Grasovo do ruševina Stare župne crkve u brdu i staza od Donjeg Stoliva do Crkve Sv. Ilije u Gornjem Stolivu. Ovi ogranci pješačkih staza imali su svoju važnu religijsku ulogu u životu naroda ovog podneblja, a možemo govoriti i o njihovom hodočasničkom karakteru. Tipičan primjer takve staze je staza do Stare župne crkve u brdu iznad Prčanja u kojoj se do izgradnje Bogorodičinog hrama pri moru, nalazila čudotvorna ikona Majke Božije koju je u dane svetkovine posjećivalo i do 6000 vjernika.
​
Pješačka staza u brdu Muo – Prčanj – Gornji Stoliv započinje u priobalnom dijelu naselja Muo, a nedaleko od Crkve Sv. Kuzme i Damjana u brdu, njen ogranak skreće ka Prčanju, iako je u većem dijelu neprohodan i produžava iznad bivšeg vojnog kompleksa. Staza nastavlja iznad naselja Glavati gdje prolazi pored starih kuća, a iznad Velje Rijeke spušta se u uvalu Sv. Ane. Staza potom prolazi pored starih naseljenih kuća u brdu i nastavlja pored ruševina Stare prčanjske župne crkve  i nastavlja sve do Gornjeg Stoliva. Nažalost, dio staze od naselja Muo do naselja Glavati je sasvim neprohodan i nije markiran, a godinama nije održavan. Ovaj segment staze bi zasigurno trebalo uvrstiti u plan pješačkih tura Boke Kotorske.  Zbog nabujale vegetacije, Maja 2021. nije pristupačan  ni dio pješačke staze na Prčanju, na lokalitetu Velja Rijeka – Sv. Ana – Mondov Potok, kao i dio staze na lokalitetu Grasovo – Markov Rt – Gornji Stoliv.
​
Staza Muo – Prčanj – Gornji Stoliv je višestruko značajna za izučavanje istorije ovih naselja i jedna je od najinteresantnijih jer pruža kontinuirane panoramske vizure na zaliv Boke Kotorske u dužini i do nekoliko kilometara. Prolazi dalje pored najstarijih ostataka i ruševina kuća u brdu čiji su kameni zidovi debljine izmedu jednog i dva metra što je najupečatljivije u gornjem dijelu naselja Muo od strane Prčanja. Ruševina starih srednjovjekovnih kuća duž staze ima i u uvali Sv. Ane, potom duž staze poslije Crkve Sv. Petra na Prčanju, kao i duž staze Muo – Crkva Sv. Kuzme i Damjana. Takođe na trasi staze Muo – Prčanj – Gornji Stoliv nalaze se brojne porodične kapele i crkve od kojih su mnoge u ruševinama.
​
Pejzažna vrijednost staze ogleda se u autentičnim tehnikama gradnje u kombinaciji stepenika isklesanih u stijeni i kamenih stepenica, kao i kamenim kaldrmisanim rampama, visokim podzidama od suvomeđa koje prate i denivelišu stazu od terasastih poljoprivrednih imanja. Takve sisteme podzida najupečatljivije su na dijelu staze Muo – Crkva Sv. Kuzme i Damjana, Grasovo – Stara prčanjska crkva u brdu, kao i lokalitet Mondov Potok – Prčanj. Karakter i ljepotu pješačke staze Muo – Prčanj – Gornji Stoliv čine mali visinski usponi, prolazak kroz raznovrsne tipove pejzaža, od kamenjara i sipara, maslinjaka, borovih, hrastovih i kestenovih šuma pa sve do pašnjaka sa autentičnim poljoprivrednim sortama i starim kamenim kućama u brdu. Bogatstvo i vrijednost pješačke staze, ogleda se i u brojnim ruševinama kako stambene tako i sakralne arhitekture koje su istinsko bogatstvo za buduću valorizaciju, prilika za oživljavanje "low – carbon" turizma i prezentaciju autentičnog načina života ljudi ovog podneblja od najstarijih vremena do danas.
 

​

​

​

KAKO DA CITIRATE OVAJ CLANAK

Kusevic, B. (2021). Pješačka staza Muo - Prčanj - Gornji Stoliv. ‘‘The Archive of Landscapes”  [datum].

​

POZADINSKA KARTA

David Rumsey Historical Map Collection | The Collection; (1693) Disegno Topografico del Canale di Cattaro, Montenegro; Coronelli, Vincenzo (1650-1718).

​

FOTOGRAFIJA:

Bogdan Kusevic. 2018-2021

​